Huidkanker is grotendeels
leefstijlgerelateerd

Preventie

Huidkanker is een grotendeels leefstijlgerelateerde, in principe vermijdbare aandoening. Huidkanker ontstaat voornamelijk door, al dan niet bewuste, overmatige blootstelling aan uv-straling van zon en zonnebanken. Deze zorgt voor huidschade in de vorm van veroudering (rimpels) en verbranding (met verhoogd risico op huidkanker), en kan tevens bepaalde oogaandoeningen veroorzaken.

Informeren en faciliteren

Het Nationaal Actieplan Huidkanker (NAH) zette daarom fors in op effectieve primaire preventie om de problemen m.b.t. de houdbaarheid van de huidkankerzorg op te lossen. Gaan voor het bevorderen van gezondheid, voor verandering van zongedrag en zonnebankgebruik en het daarmee voorkómen van huidkanker. Jaarlijkse campagnes om hoog risico groepen bewust te maken van risico’s van hun gedrag en van mogelijke gedragsalternatieven. Op aanpassing van de omgeving gerichte maatregelen om uitvoering van verstandig gedrag te bevorderen. Bijvoorbeeld door te zorgen voor optimale (groene) schaduwcreatie op en/of rond parken, speeltuinen, pleinen, straten, sportvelden, openluchtzwembaden en andere recreatieplekken. En door in verschillende settingen zoals kinderopvang, scholen, sportterreinen en andere recreatieve buitenplekken te zorgen voor beschikbaarheid van goede zonbeschermingsmiddelen.

Motie Diertens

Onze ook al vóór de officiële presentatie van het NAH gecommuniceerde oproep aan politici, beleidsmakers en andere betrokkenen om te investeren in huidkankerpreventie bleef niet ongehoord. Februari 2021 nam de Tweede Kamer de Motie Diertens aan, een breed gesteund initiatief van het toenmalige D66 Kamerlid Antje Diertens. De motie verzocht de regering om:

  • samen met de Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland een voorstel te doen voor een effectieve voorlichtingscampagne;
  • de Gezondheidsraad om advies te vragen op welke wijze screening (kosten)effectief kan plaatsvinden, bijvoorbeeld door een bevolkingsonderzoek, specifieke doelgroepen te screenen of laesiespecifiek te screenen.

Reactie bewindslieden VWS

Juli 2021 stuurde Paul Blokhuis, de toenmalige demissionaire staatsecretaris van VWS een brief naar de Tweede Kamer, met daarin een reactie op zowel het Nationaal Actieplan Huidkanker als de Motie Diertens.

Wat betreft de voorlichtingscampagne kondigde de staatssecretaris aan allereerst het RIVM te vragen “om met een literatuuronderzoek te achterhalen hoe een effectieve campagne vormgegeven kan worden. Met de resultaten van dit onderzoek zal naar verwachting in het voorjaar 2022 een voorlichtingscampagne over UV uitgerold worden”. Het betreffende advies verscheen uiteindelijk juni 2022.

Medio oktober 2022 stuurden de toenmalige bewindslieden van VWS (Kuipers, Helder en Van Ooijen) de Tweede Kamer een brief over de besteding van extra middelen voor onderzoek naar en aanpak van ‘de volksziektes’ Alzheimer, obesitas en kanker. Daarbij werd verwezen naar huidkanker als één van de onderwerpen waarop het kabinet voornemens was het beleid te intensiveren. Het voornemen was met name gericht “op een publiekscampagne ter preventie van huidkanker om de huidkankerincidentie terug te dringen”.

In april 2023 werd officieel de opdracht om deze publiekscampagne te ontwikkelen en uit te voeren toegekend aan het Nationaal Huidfonds. Inmiddels is deze campagne in volle gang en wordt het monitoren van de impact ervan op kennis, verbranding en gedrag uitgevoerd door de afdeling Gezondheidsbevordering van de Universiteit Maastricht (UM). Zie hier voor meer (actuele) info over de campagne ‘voorkom huidkanker’.

De financiering van de huidige campagne is toegezegd door het kabinet Rutte IV en loopt door tot en met 2025. Inmiddels is het kabinet Schoof aangetreden. In zowel het onderliggende hoofdlijnenakkoord als het regeerprogramma wordt preventie nog altijd met woorden beleden. Vraag is hoe het kabinet deze woorden omzet in financiële daden en wat dat dan bijvoorbeeld gaat betekenen voor continuïteit van investeringen in (huid)kankerpreventie.

Sport

Met het oog op de link tussen sport en huidkanker zocht Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland sinds de presentatie van het NAH contact met intermediaire organisaties als NOC*NSF (en verschillende daarbij aangesloten sportbonden), VSG en NL Actief. Onze inzet daarbij was dat er, bij het terecht volop stimuleren van sport als essentieel onderdeel van een gezonde leefstijl, ook aandacht is voor een gezonde en veilige sportomgeving met oog voor bescherming tegen UV-straling van zon en zonnebank. De Stuurgroep verwoordde zijn ideeën daarover onder andere in het juni 2022 gepresenteerde manifest ‘Naar een gezonde, zonveilige sportomgeving‘.

November 2021 al deed de Stuurgroep een dringend beroep op sportscholen om te stoppen met het aanbieden van zonnebanken, omdat dat niet past bij het leveren van een bijdrage aan een gezonde leefstijl. Naar aanleiding hiervan besloten enkele grote fitnessketens gehoor te geven aan de oproep.

Andere sectoren

Ook buiten de wereld van sport en bewegen namen verschillende soorten organisaties (zoals individuele gemeenten, werkgevers of zorgverzekeraars) de afgelopen jaren al initiatieven op het gebied van huidkankerpreventie, bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van zonnebrandcrème. Er is nog meer mogelijk!

Buitenwerkers
De Stuurgroep is van mening dat zonveilig buitenwerken vanzelfsprekend zou moeten zijn. Wij willen dat er meer actie wordt ondernomen om buitenwerkers te beschermen tegen overmatige blootstelling aan UV-straling door de zon. Hoe maken we zonveilig buitenwerken vanzelfsprekend? Om deze vraag te kunnen beantwoorden organiseerden we in mei 2023 een brainstorm, waaruit diverse waardevolle interventies kwamen die kunnen bijdragen aan de zonveiligheid van buitenwerkers. Wij zullen per sector de (organisaties van) werkgevers en werknemers hierover informeren. Daarnaast benaderen we ook ondernemingsraden, arbodiensten, bedrijfsartsen en relevante vakopleidingen.

Lokaal beleid huidkankerpreventie
Begin 2023 presenteerde IKNL de Nederlandse Kankeratlas, een interactieve website die geografische verschillen tussen gemeenten in incidentie van verschillende soorten kanker zichtbaar maakt. Huidkanker (in dit geval PCC en melanoom) is een van de vormen van kanker die de nodige verschillen laat zien, met hoge(re) concentraties met name langs de kust (Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland). Kort daarna opende KWF Kankerbestrijding een call voor GGD’en om projectvoorstellen in te dienen om actief lokaal preventiebeleid, bijvoorbeeld op het gebied van huidkanker, te stimuleren en ondersteunen. Eind 2023 werd duidelijk dat KWF zes lokale projecten ondersteunt in gemeenten waar huidkanker volgens de Nederlandse Kankeratlas bovengemiddeld vaak voorkomt.

Screening / vroege opsporing

Het advies van de Gezondheidsraad (Screening op huidkanker) verscheen juli 2022. De Commissie Bevolkingsonderzoek van de Gezondheidsraad adviseert de minister geen landelijk programma voor huidkankerscreening in te voeren, maar vooral in te zetten op voorlichting en gedragsverandering, beschermen tegen uv-straling. Het advies sluit daarmee aan bij de in het Nationaal Actieplan Huidkanker (NAH) bepleite focus op primaire preventie.