Recent organiseerden Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland, Zonkrachtactieplatform en Centrum Werk Gezondheid de ‘Brainstorm Huidkankerpreventie Buitenwerkers’ met als hoofdvraag: Hoe maken we zonveilig buitenwerken vanzelfsprekend? Uit de brainstorm kwamen diverse waardevolle interventies die kunnen bijdragen aan zonveiligheid van buitenwerkers, om het risico op huidkanker door buitenwerk te reduceren.
Uitkomst Brainstorm zonveilig buitenwerken
Vanzelfsprekend volgens Van Dale: natuurlijk, voor de hand liggend: iets als vanzelfsprekend aannemen. Met ‘vanzelfsprekend zonveilig buitenwerken’ bedoelen we dan ook een normale, routinematige handeling van zowel werkgevers als werknemers, als logisch onderdeel van de cultuur van de organisatie.
Helaas is ‘vanzelfsprekend zonveilig buitenwerken’ nog lang niet altijd het geval. Samen met Centrum Werk Gezondheid willen wij dan ook dat er méér actie wordt ondernomen om buitenwerkers te beschermen tegen overmatige blootstelling aan UV-straling door de zon. Deze blootstelling – vaak op tijden dat de zonkracht het sterkst is – geeft namelijk een verhoogd risico op het ontstaan van huidkanker, de in Nederland meest voorkomende en snelst stijgende vorm van kanker.
Hoe maken we zonveilig buitenwerken vanzelfsprekend?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden organiseerden we een brainstorm en nodigden we deelnemers uit die vanwege hun kennis over de (het voorkomen van) huidkanker en veilig en gezond werken een zinnige bijdrage zouden kunnen leveren.
Dat is gelukt, het gezelschap bestond uit deskundigen van Stigas (agrarische sector), Amsterdam UMC, Sociaal Economische Raad, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, FNV, Huidfonds, Volandis (bouwsector), VU Amsterdam, HBB Groep (bouwsector) Taskforce Veiligheid & Arbeidsomstandigheden van Bouwend Nederland, 2Grip BV (verzuim), RIVM, Behavior Change Group, Coronel Instituut (arbeid en gezondheid) en Integraal Kankercentrum Nederland.
Van extreme ideeën tot realistische interventies
In de brainstorm werden de deelnemers uitgedaagd om te komen met extreme ideeën en deze vervolgens terug te brengen tot realistisch uit te voeren interventies. Door deze werkwijze ontstonden waardevolle inzichten (pdf) die we met elkaar kunnen inzetten op het gebied van gedragsverandering, technologie, juridische en organisatorische maatregelen, educatie en praktische hulpmiddelen om zonveilig buiten te werken.
Interventies voor zonveilig buitenwerken
Gedragsverandering begint met bewustwording. Het is belangrijk dat er voor verschillende sectoren op maat gemaakte communicatie wordt verzorgd, waaronder:
- persoonlijke verhalen en foto’s van patiënten, zoals dakdekker Ed van der Want. Hierbij is het cruciaal dat de verhalen gaan over ‘eigen’ mensen uit de betreffende sector, die als interne influencer kunnen fungeren
- informatie over de gemiddelde hoeveelheid blootstelling aan UV-straling voor verschillende beroepen, zie bijvoorbeeld hoofdstuk 7, tabel 29 van de Nederlandse versie van de Duitse Richtlijn Preventie van huidkanker
- cijfers over huidkanker
- campagnes, gebruik van influencers (ook interne influencers) of bekende Nederlanders
- iconische bedrijven als voorbeeld gebruiken
Ook technologie die de boodschap ‘weren’, ‘kleren’ en ‘smeren’ ondersteunt, kan helpen om gewenst gedrag zo gemakkelijk mogelijk te maken:
- UV-werende (liefst ook verkoelende) kleding, helmen met bredere rand
- (mobiele) hulpmiddelen om schaduw te creëren
- UV-sensoren (liefst met automatisch inlezen, bij ioniserende straling wordt de dosis ook gemeten) met tijdige alarmering om in te smeren
- informatieve apps
- robotiseren van werkzaamheden
Juridische maatregelen en andere vormen van straffen en/of belonen kunnen helpen:
- verplichtingen op basis van Arbowet (werkgevers zijn verplicht om ervoor te zorgen dat werknemers veilig en gezond kunnen werken)
- Cao-afspraken (net als de cao voor dakdekkers en bouw & infra, waarin het aanbieden (door werkgevers) en het gebruiken (door werknemers) van persoonlijke zonbeschermingsmiddelen al wordt verplicht)
- preventief medische onderzoeken (PMO’s) van werknemers
- regelmatige ‘zonveiligheidscontrole’ werkplekken
- protocollen, boetes/sancties (aansprakelijkheid) van bijvoorbeeld inspectie bij overtredingen op naleving
- goede voorbeelden belonen, bijvoorbeeld met het uitloven van een jaarlijkse award. Bedrijven die het goed doen kunnen dit vervolgens inzetten bij de werving van nieuwe medewerkers, een pre op krappe arbeidsmarkt
Daarnaast kunnen ook organisatorische maatregelen worden ingezet:
- andere werktijden
- andere indeling/planning van werkzaamheden
Er kunnen educatieve maatregelen worden genomen:
- (toekomstige) werknemers zo jong mogelijk scholen op gebied van veilige/gezonde arbeidsomstandigheden
- UV-bescherming moet een cool imago krijgen
- ‘zonveiligheidsmaatregelen’ onderdeel maken van certificaat voor vakopleidingen
- Gebruikmaken van de impact van beelden van huidkanker op gedrag ‘doe je het niet voor jezelf, bescherm jezelf dan voor je kinderen en andere geliefden’
Tenslotte kunnen er praktische hulpmiddelen worden ingezet:
- insmeerpalen met UV-index
- beschikbaar maken van een ‘zonnebrandkist’ (vergelijkbaar met EHBO-kist)
Hoe nu verder?
Het is hoopgevend dat de kloof tussen bovengenoemde interventies en de werkelijkheid niet onoverbrugbaar is. Hoe kunnen we er vervolgens voor zorgen dat zonveilig buitenwerken daadwerkelijk vanzelfsprekend wordt?
Wat we als organisatoren gaan doen is per sector de (organisaties van) werkgevers en werknemers inventariseren om hen te informeren vóórdat de nieuwe cao-onderhandelingen starten. Hier nemen we ook de overheid als werkgever van grote groepen buitenwerkers (zoals defensie en politie) in mee. Andere belangrijke doelgroepen die we benaderen zijn ondernemingsraden, arbodiensten, bedrijfsartsen en relevante vakopleidingen, om zonveilig buitenwerken een integraal onderdeel van de opleiding te maken.
Kunnen we u ondersteunen om zonveilig buitenwerken in uw organisatie op de agenda te krijgen? Dan horen we dat graag!
Wij bedanken alle deelnemers voor hun waardevolle input:
- Anath Breimer (Stigas)
- Anne Keurentjes (Amsterdam UMC)
- Demi Theodori (SER)
- Doreth Valk (ministerie SZW)
- Ewout Baerveldt (NVDV / SkinTwin)
- Hans Crombeen (FNV)
- Hava Arpaci (SER)
- Ilse Odolphy (Huidfonds)
- Jack van der Gragt (Volandis)
- Jan Popma (Nederlandse Arbeidsinspectie / VU Amsterdam)
- Jeroen Seldenrijk (HBB Groep, Bouwend Nederland)
- Margit van Rijsingen (2Grip BV)
- Marilous Chaillet (Stigas)
- Mattijs Lambooij (RIVM)
- Sabine Jansen (Behavior Change Group)
- Sanja Kezic (Coronel Instituut Amsterdam UMC)
- Thomas Rustemeyer (Amsterdam UMC)
- Werner Hagens (RIVM)
En Martin van Mierloo (IKNL) voor de begeleiding van de brainstorm.
Namens de organisatie:
- Arjan van Dijk (RIVM, coördinator ZonkrachtActiePlatform)
- Arno Rutte (Rutte Public Affairs, voorzitter Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland)
- Irma Koorn (IKNL)
- Jos de Groot (IKNL, secretaris Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland)
- Loïs Ricken (NVDV, secretaris Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland)
- Marijne Landman (Huidfonds)
- Mariska Boekema (RIVM)
- Tamara Raaijmakers (Centrum Werk Gezondheid)
Beeld: Unsplash